رادیو اقتصاد در برنامه ویژه روز یکشنبه ششم خردادماه، به موضوع چالش‌های معاملات برق در بورس انرژی و بازارهای موازی پرداخت.
رضا ریاحی، نایب رییس هیات مدیره سندیکای شرکت‌های تولیدکننده برق یکی از میهمانان این برنامه بود و ضمن پاسخ به پرسش‌های مجری برنامه، دیدگاه بخش خصوصی تولیدکننده برق را درباره طرح جدید معاملات برق تشریح کرد.
ریاحی در پاسخ به این پرسش که در حال حاضر معاملات برق در بورس انرژی با چه چالش‌هایی مواجه است، گفت: همان‌طور که می‌دانید از ابتدای اردیبهشت امسال، عرضه برق در بورس انرژی به عنوان تازه‌ترین رویداد در صنعت برق، آغاز شده است. هدف از این طرح، شفاف‌سازی قیمت برق و عبور از نظام قیمت‌گذاری دستوری است. با وجود اینکه بخش خصوصی از اصل بورس استقبال می‌کند، اما در حال حاضر در این زمینه با چالش‌هایی روبرو است.
او با اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین مشکلات، وجود سقف قیمت در بازار عمده‌فروشی برق به عنوان بازار موازی بورس انرژی است، تصریح کرد: در این بازار، سقف قیمتی برای هر کیلووات ساعت برق توسط وزارت نیرو تعیین شده که این سقف، مانع از کشف واقعی قیمت در بورس می‌شود. به عبارت دیگر، شرکت‌های توزیع برق به عنوان خریدار، تمایلی به خرید برق با قیمتی بالاتر از سقف تعیین شده در بازار موازی ندارند. این موضوع، شفافیت و رقابت را در بورس انرژی خدشه‌دار می‌کند و مانع از رسیدن به قیمت واقعی برق در بورس می‌شود.
وی افزود: انتظار بخش خصوصی این است که قوانین و مقررات مصوب و مرتبط با اجرای سیاست‌های اصل 44 قانون اساسی در فرایند معاملات برق رعایت شود. در این قوانین ضوابط و تعاریف مشخصی آمده که در صورت پیاده‌سازی آن، می توان انتظار داشت که در بورس، قیمت‌ها به شکل منصفانه‌ای کشف شود.
نایب رییس هیات مدیره سندیکا با بیان اینکه در حال حاضر، شرایط برای خریداران و فروشندگان در بورس یکسان نیست، خاطرنشان کرد: به عنوان مثال، در شرایط فعلی نیروگاهها برای فروش برق تولیدی خود به نوعی به سمت معاملات در بورس انرژی هدایت شده‌اند. این در حالی است که شرکت‌های توزیع نیروی برق به عنوان خریداران عمده، علاوه بر بورس انرژی، می‌توانند برق را از بازار عمده‌فروشی که دارای سقف قیمت است هم خریداری کنند. این سقف قیمت توسط هیات تنظیم تعیین می شود که در وزارت نیرو مستقر است. ضمن اینکه در این بازار امکان فروش برق با نرخ بالاتر از سقف تعیین شده، وجود ندارد.
وی در ادامه گفت: در این شرایط چنانچه قیمت برق در معاملات بورس، بالاتر از سقف قیمت بازار موازی باشد، شرکت‌های توزیع برق خود را از بازار خرید می‌کنند. به بیان دیگر قیمت سقف انرژی در بازارهای موازی روی قیمت بورس سایه می‌اندازد و از کشف قیمت واقعی جلوگیری و شرایط رقابت را مخدوش می‌کند.
ریاحی با تاکید بر اینکه بروز این نوع عدم تقارن، قدرت چانه‌زنی را به نفع خریداران و به ضرر تولیدکنندگان برق افزایش می‌دهد و مانع از شکل‌گیری قیمت عادلانه در بورس می‌شود، عنوان کرد: در این ساختار اگر یک نیروگاه نتواند تا پایان ماه، برق تولیدی خود را بفروشد، برای پرداخت حقوق و دستمزد نیروی انسانی و هزینه‌های بهره‌برداری دچار مشکل می‌شود. در حالیکه این تنگناها در سمت خریدار وجود ندارد و هزینه‌های جاری آنها اعم از حقوق و دستمزد جداگانه تامین و پرداخت می‌شود.
او در ادامه با اشاره به این که به‌رغم گذشت بیش از دوماه از سال جدید، هنوز قیمت‌های جدید اعلام نشده و معاملات در بازار با همان قیمت سال گذشته انجام می‌شود، گفت: این در حالی است که در ابتدای هرسال معاملات برق باید با قیمت جدید که به تناسب نرخ تورم و سایر مولفه‌های اقتصادی تعیین می‌شود، انجام پذیرد.
نایب رییس هیات مدیره سندیکا در ادامه این برنامه رادیویی با اشاره به اینکه شرکت‌های توزیع دارای سهامدار مشترک هستند، اظهار داشت: وجود یک سهامدار مشترک برای چند مجموعه به ایجاد قدرت در بازار و مخدوش شدن رقابت سازنده و واقعی منجر می‌شود.
وی تصریح کرد: شرکت‌های توزیع خریدار واقعی نیستند و در واقع نقش واسطه را بین شبکه و مصرف‌کننده نهایی دارند. در حالی که باید مصرف‌کننده نهایی برای خرید برق وارد معاملات بورس شود.
ریاحی به مشکل تامین هزینه‌های نیروگاهها پرداخت و گفت: هزینه سرمایه‌گذاری در نیروگاهها بسیار بالاست و هزینه استهلاک زیادی دارند. اگر نیروگاهی نتواند نوسازی کند و تعمیرات خود به موقع انجام دهد، نرخ خروج آن از مدار تولید افزایش یافته، تامین برق مشترکان دچار مشکل شده و در نهایت منجر به خاموشی می‌شود. باید تاکید کنم که منابع حاصل از فروش برق در بورس ممکن است فقط هزینه جاری نیروگاهها را پوشش دهد اما نمی‌تواند هزینه‌های استهلاک آنها را پوشش دهد.
نایب رییس هیات مدیره سندیکا در بخش پایانی این گفت وگوی رادیویی بیان داشت: سندیکا برای حل این چالش‌ها پیشنهاد‌هایی را به وزارت نیرو ارائه داده و جلساتی برگزار کرده است و امیدواریم با همفکری و همکاری مشترک، این مشکلات حل شود.