نشست های صبح و بعداز ظهر در بیست و پنجمین کنفرانس بین المللی صنعت برق در تالار فردوسی پژوهشگاه نیرو با حضور جناب آقای مهندس ملاکی ریاست محترم هیأت مدیره ،اعضای هیأت مدیره، دبیر و اعضای سندیکای شرکت های تولید کننده برق و تعداد زیادی از حاضرین در کنفرانس بین‌المللی برق روز سه شنبه مورخ ۱۳۸۹/۰۸/۲۵برگزار شد. در ابتدای این مراسم  (ساعت ۱۰ صبح) مجری برنامه با معرفی  جناب آقای مهندس ملاکی "از پیشکسوتان صنعت برق معاون سابق وزارت نیرو  " دعوت نمود به عنوان سخنران کلیدی در خصوص بازار برق ایران به سخنرانی بپردازند

     در ابتدای سخنرانی  آقای مهندس ملاکی ضمن انتقاد نسبت به نا هماهنگی های ایجاد شده فرمودند که با  توجه به هماهنگی های صورت گرفته طی دو سه هفته گذشته قرار بر این بود که ایشان بعنوان نماینده سندیکای شرکت های تولید کننده برق سخنرانی کنند و نه هیأت تنظیم بازار برق. از این رو بدلیل اینکه نمایندگی ای از طرف هیأت تنظیم بازار برق برای این سخنرانی ندارند سخنان ایشان نظرات شخصی بوده و از طرف هیأت تنظیم نخواهد بود.

آقای مهندس ملاکی سخنان خود را با این جملات آغاز نمودند: بازار برق ایران بیش از چهار سال هست که از نظر تئوری تقریبا راه اندازی شده و حدود چهار سال هم می باشد که بخش خصوصی در بازار برق ما حضور جدی دارد. حالا چه بخش غیر دولتی مثل شرکت مپنا و بنیاد مستضعفان  و چه بخشی که معتقدم کاملا خصوصی هست مثل شرکت آرین ماهتاب گستر.

دو مجموعه در داخل وزارت نیرو در رابطه با بازار برق فعالیت می کنند:
 یک هیئت تنظیم بازار که در واقع مسئولیتی  مشابه آنچه در بقیه کشور ها  به عنوان رگولاتوری تعریف می شود و وظایفی از قبیل  حصول اطمینان از اینکه رقابت در بازار جدی هست و حصول اطمینان از اینکه اگر در بخشی انحصار وجود دارد مقررات و نرخهایی که در بخش انحصار مورد عمل واقع می شود نرخ های طبیعی و منطقی ای است را بر عهده دارد. و بعلاوه  در آینده شاید رسیدگی به شکایات در مجموعه صنعت برق هم بصورت جدی به هیأت تنظیم بازار واگذر شود.

بخش دیگری که در واقع کار عملیاتی را در این مجموع انجام می دهد حوزه معاونت بازار شرکت مدیریت شبکه است که به مصوبات هیأت تنظیم بازار جنبه عملی دهد و  باید مراقبت کنند از اینکه آیین نامه ها و دستورالعمل ها بصورت دقیق عمل بشود. آنها هم اخیرا توانسته اند تالار بازار برق را  راه اندازی بکنندکه بزودی مراسم افتتاحش برگزار خواهد شد.

رئیس هیأت مدیره سندیکای شرکت های تولید کننده برق ضمن تاکید بر توانمندی نیروهای فعال در هیأت تنظیم بازار و حضور اساتید  مطلع  دانشگاهی در این هیأت بیان داشتند: در این بخش آیین نامه ها و دستورالعمل ها بسیار قوی وجود دارد که  شاید قابل رقابت و مقایسه با بسیاری از کشور های دنیا باشد. چنانکه کسانی که  در بازار برق آمریکا بعنوان مشاور و دست اندرکار هستند در مراجعه به ایران و مذاکره با شاغلین در هیأت تنظیم بازار و یا بازار برق اذعان  کرده اند که کارهای خوبی در ایران انجام شده است. ولی این چیزیست که در فضای تئوریک می باشد اما در فضای واقعیت تقریبا کار مهمی نکرده ایم  و بخش خصوصی در بازار برق حضور فعال ندارند"

عضو هیأت تنظیم بازار برق  ضمن اظهار امیدواری نسبت به حضور جدی تر بخش خصوصی در بازار برق پس از فروش  بخش عمده ای از نیروگاه های خوی و گیلان  به غیر دولتی ها(نه بخش کاملا خصوصی) بیان داشت: استحضار دارید که سه نوع قرارداد در وزارت نیرو برای فعالیت نیروگاه های بخش خصوصی داریم. یکی قراردادهای دراز مدت و تضمینی می باشد  که بخش خصوصی بشدت تعقیب می کند که این قرارداد ها را داشته باشد. این قراردادها ۵ ساله و طرف قرارداد شرکت توانیر هست و نرخ در دوره ۵ سال نرخ ثابتی است و اگر تولید این نیروگاه در بازار بیاید توسط شرکت توانیر به بازار عرضه می شود. این نوع قراردادها به قراردادهای تیپ ۱ معروف هستند.

 نوع دوم قراردادهای معروف به فروش تضمینی برق می‌باشند که از سالها قبل و بمنظور خرید برق از مؤسسات دارای مولد اظطراری مورد عمل بوه است و اخیرا توسعه پیدا کرده و برق این نوع نیروگاه به قیمت ثابت توسط شرکت مدیریت شبکه خریداری می‌شود. اخیراً فروش برق نیروگاه های پراکنده یا  D.G.ها نیز از اینگونه قرارداد استفاده می نمایند.

نوع سوم : قراردادهای فروش برق بصورت رقابتی و در بازار برق می‌باشد که همانگونه که عرض شد هنوز هیچ شرکت خصوصی و یا غیر دولتی در آن حضور ندارد. در حال حاضر یک بازار برق یک‌طرفه داریم که همه فعالان و بازیگران آن نیروگاه ها و شرکت های دولتی هستند و مکلف می‌باشند برق خود را به مدیریت شبکه بفروشند. تعدادی برق منطقه ای داریم که مالک تعدادی از نیروگاه ها هستند و توانیر که با تعدادی از بخش خصوصی قرارداد خرید برق دارد و آن برق را بعنوان شرکت توانیر در بازار می فروشد. مدیریت  بازار، برق را از این شرکتها خریداری می نماید و هزینه‌های انتقال را که مربوط به بهره برداری و توزیع شبکه انتقال هست محاسبه نموده و این هزینه‌ها را روی قیمت خرید می‌کشند و بر اساس  کل فروش به شرکت های توزیع ، این هزینه‌ها را سرشکن کرده و به قیمت ثابتی به همه ی شرکت های توزیع برق می فروشند
یعنی نرخی که توزیع همدان برای خرید برق می دهد با نرخی  که سیستان و بلوچستان می دهد با هم فرقی ندارد در حالی که در بازار واقعی باید متفاوت باشد. این شیوه عمل در مقایسه با جهان می‌توان گفت که همان روش اعمالی در شبکه برق آمریکا مربوط به حدود سی تا چهل سال قبل با مقداری اصلاحات می‌باشد. با تو جه به توضیحات ارایه شده ، ملاحظه می‌فرمایید که برخلاف فضای فعالیتهای تئوریکی که همه چیز آماده شده است ، در فضای عملی خیلی با یک بازار واقعی فاصله داریم. یک نمونه خوب در این مورد، وجود قرارداد خرید و فروش دو‌جانبه برق است که از مصادیق مهم توسعه فضای رقابت  در بازار برق می‌باشد که ما ضمن اینکه چند سال است این نوع قرارداد را آماده کرده‌ایم. لاکن هنوز یک مورد هم استفاده ننموده ایم
 ایشان در خصوص مشکلات بخش خصوصی بیان داشتند: چون همه بازیگران دولتی هستند  بسیاری از مسايلی که بخش خصوصی با آنها مواجه هست را  ندارند که بعنوان مثال یک مورد مهم بیمه می باشد در حالی که کل تاسیسات دولتی ما بصورت جدی بیمه نشده اند  ولی بخش خصوصی هم از جهت تعهدات قراردادی و هم مصلحت خودش بایستی نیروگاه را بیمه کند . مورد دیگر اینکه فرض کنید حتی رقابت جدی هم بین نیروگاههای دولتی باشد ولی هیچ  بده بستان پولی اتفاق نمی افتد. آنچه از نظر مالی بهم می دهند و می گیرند و پولی که پرداخت می شود عدد بسیار کوچکتری از واقعیت است و این کمک می کند که این بازار دولتی و یک طرفه غیر واقعی تر هم بشود.
در اختیار
ایشان ضمن ابراز امیدواری به بهتر شدن شرایط با حضور نیروگاههای فروخته شده در بازار و در ادامه بیان مشکلات بخش خصوصی فرمودند: به اینها باید محدودیت های بازار که در صنعت برق وجود دارد را اضافه کنیم. همه ی شما مستحضر هستید که امروز هیچ معضلی در صنعت برق به اندازه ی مشکلات مالی این صنعت را اذیت نمی کند. و من بعنوان شخص  خودم گله دارم که در این صحبت های کلیدی شروع کنفرانس به این موضوع اشاره ای نداشته اند. به هر حال این صنعت از نظر مالی به یک سرمایه ای حدود سالی شش هفت هزار میلیارد تومان نیاز دارد و  آنچه که خودش بعنوان درآمد کسب می کند کمتر از سه هزار میلیارد تومان  است. با چنین رقم کسری منابعی این صنعت قابل ادامه نیست و خدای نکرده به جایی می رسیم که اصلاح و برگشتش بسیار برای مملکت سخت و پر هزینه خواهد بود.

علاوه بر مشکل منابع مالی ما با محدودیت های انتقال برق  در بعضی از ماه های سال و  محدودیت های جدی  رزرو برق مواجه هستیم با فرض اینکه بازار یک بازار رقابتی جدی شود باز این محدودیت‌ها باعث می‌شود ، شرایط رقابتی مطلوبی نتواند حاکم گردد و بازیگران بتوانند کاری کنند که برق را با قیمت گران تری به مصرف کننده نهایی بفروشند. یک مسئله بزرگ دیگر تعرفه های برق هست که علاوه بر اینکه منابع مالی لازم تأمین نمی‌شود و قیمتها واقعی نیست چون تعرفه ها بر اساس ضوابط اقتصادی طراحی نشده است و بر اساس شرایط   اجتماعی و سیاسی کشور طراحی گردیده به اینکه فضای رقابتی ایجاد شود کمکی نمی کند.

مهندس ملاکی در ادامه فرمودند: یکی از مواردی که خیلی کمک می کند فضا رقابتی شود قراردادهای دو جانبه است که یک  نیروگاهی بتواند با یک مصرف کننده قرارداد ببندد. اشاره کردیم که کارهای تئوری همه انجام شده است و تمام دستورالعمل های ترانزیت و نرخ ترانزیت و مسائلی که مربوط به آن هست وجود دارد ولی وقتی می خواهیم به آن عمل کنیم از داخل خود صنعت برق با آن مخالفت می شود در حالی که هیأت تنظیم بازار و شاید افرادی که در مدیریت شبکه هستند بشدت بدنبال این باشند که این روش ها پیاده شوند اما تعرفه ها در واقع علائم دیگری را به برق های منطقه ای و مصرف کننده مخصوصا می دهندکه در واقع حمایت نکنند و دنبال نکنند که قراردادهای دو جانبه با نیروگاه ها داشته باشند. مواردی هست که دو  سه سال کار شده در قدم آخر به هیچ نتیجه ای نرسیده است. برق های صنعتی نرخ های بهتری نسبت به کشاورزی و خانگی دارند بنابر این برق های منطقه ای و توزیع استقبال نمی کنند که مشترکی با مشخصات صنعتی که نرخ بهتری دارد را در اختیار نداشته باشند و بگذارند قرارداد دوجانبه داشته باشد و از آن طرف خودشان مشترک کشاورزی و خانگی را که نرخ کمتری دارند  حمایت کنند و به آنها برق بفروشند. این به آن معنی است که منابع برق های منطقه ای به شکلی کاهش می یابد . بنابر این  از این روش خود برق های منطقه ای استقبال نمی کنند و یک مقاومتی را از خود نشان می دهند.

ایشان در ادامه بررسی مشکلات بخش خصوصی در تولید برق بیان داشتند: به اینها شرایط کشور را نیز اضافه کنید. واقعیت امر این است که ما هیچ تصویر روشنی از نرخ ارز و تبعات هدفمندی یارانه ها نداریم که اولا چه نرخ هایی قرار است اعمال شود و ثانیا پیاده که شد آثارش بر روی بخش خصوصی  و تعرفه ها چه خواهد شد.نتیجتا در یک فضای بسیار ابهام انگیزی داریم حرکت می کنیم. فضای جهانی برای تأمین تجهیزات  فضای بسیار محدودی است و بیشتر باید به امکانات داخلی کشور متکی باشیم و این امر  افرادی را که می خواهند در بازار فعالیت کنند بسیار محدود می کند.

جناب آقای مهندس ملاکی در پایان سخنرانی کلیدی خود سخنان خود را اینگونه جمع بندی نمودند: بصورت خلاصه اینگونه جمع بندی می کنم که کار های خوبی در بخش تئوری انجام شده و نگرانی من این است که این دوستان ما که در این بخش ها کارهای بسیار جدی و سختی کرده اند که با دنیا  قابل رقابت هست ولی بدلیل عدم آمادگی بستر چه در جامعه و چه در مجموعه وزارت نیرو و صنعت برق کشور یک مقدار نا امید بشوند و خدای نکرده وارد فضاهای دیگری برای کار گردند. من امیدوارم که مواردی که عرض کردم مورد توجه مسئولین وزارت نیرو و صنعت برق واقع بشود و زودتر برایش چاره اندیشی ای بکنند.

...پس از این سخنرانی و در ادامه جلسه شرکت کنندگان به ارايه مقالات خود پرداختند